Op 1 januari 1985 werd Stolwijk samengevoegd met de Stad Haastrecht, de kern Vlist. De buurtschappen Benedenheul, Benedenkerk, het Beijersche, Bovenkerk, Koolwijk, en Schoonouwen, behoorden tot de gemeente Vlist. Op 1 januari 2015 ging de gemeente op in de gemeente Krimpenerwaard. Deze kern telt in 2015 5038 inwoners.
Stolwijk is van oudsher een agrarische gemeente geweest, en we komen het voor het eerst tegen in 1320.
In het wapen zijn de bestaansbronnen weergegeven, als gestapelde kazen en een stuk boter.
Alleen de kroon op het wapen is niet thuis te brengen omdat bij het ontstaan van het wapen er geen koningshuizen bekend waren. Het zou kunnen zijn de kroon op het werk. Volgens oude verhalen dankt het dorp zelfs zijn naam aan het stollen (stremmen) van kaas.
Geschiedenis van Stolwijk
Stolwijk wordt voor het eerst vermeld in 1320 in de registratie van de grafelijke lenen in de Krimpenerwaard. Op 19 september 1320 wordt genoemd: "Een hoeve, groot 8 morgen, in Stolwijk boven de kerk, oost: Ticlenland".
De Stolwijkers worden ook “brandstichters” genoemd, omdat zij ooit zo kwaad waren op de burgemeester, dat zij uit protest de kerk met petroleum overgoten en in brand staken. Een andere bijnaam is “kaasbraaiers” (in de lokale uitspraak: késbraaiers). Braaien is in dit geval afgeleid van breien, waarvan de ei destijds werd uitgesproken als ai. Breien is in dit geval afgeleid van bereiden. Oftewel, kaasbraaiers zijn dus kaasbereiders. Er is nog een andere uitleg van de bijnaam kaasbraaiers. In de streek rond Stolwijk was het namelijk de gewoonte aardappelen met 'gebraaien' (gesmolten) kaas te eten. Kaas was vroeger namelijk veel goedkoper dan vlees. Bovendien had men vaak voldoende kaas voorhanden. Als versnapering hield men vroeger wel een stukje kaas aan een vork of spies boven het vuur van de haard. Het 'braaien' van kaas is te vergelijken met het huidige racletten, dat met name in Zwitserland erg populair is. (Groot Schimpnamenboek van Dirk van der Heide (1988)).
Kaas
Wie denkt aan Stolwijk denkt aan kaas. De Stolksche kaas is al eeuwen populair in binnen- en buitenland. Het nabijgelegen Gouda werd in de zestiende eeuw de belangrijkste markt voor de handel in kaas uit Stolwijk. In het buitenland verloor de naam Stolwijk het zo van Gouda, maar in de stad en de Krimpenerwaard werd de kaas nog eeuwen Stolksche Kaas genoemd. Door de opkomst van kaasfabrieken in de negentiende eeuw werden steeds meer kazen Goudse Kaas genoemd. Om de kaas van boerderijen te onderscheiden van de fabriekskaas werd de naam boerenkaas bedacht. Deze boerenkaas uit het oosten van de Krimpenerwaard wordt vandaag de dag “Stolwijker” genoemd. Zo is de cirkel van wisselende namen weer rond!
De slapende boer
Dirk Klaaszoon Bakker was rietdekker. Hij was ongeveer 32 jaar oud toen zijn vader overleed. Het verhaal wil dat Dirk teleurgesteld was over de erfenis die hij kreeg. Hij werd somber en zei dat hij niet meer kon werken. Eind juni 1706 viel Dirk in slaap. Na twee weken schrok hij wakker, dronk veel water, en viel opnieuw in slaap. Pas op 11 januari 1707 werd hij weer eventjes wakker. Op 6 februari werd hij onderzocht door vier doctoren uit Rotterdam. Zij schreven een boekje over de ‘slaapziekte’ dat voor veel beroering zorgde. Sommige mensen dachten dat de Rotterdammers zich hadden laten belazeren, anderen spraken van een wonder. De Slapende Boer van Stolwijk was een fenomeen. Uit de verre omgeving kwamen mensen naar Stolwijk en om hem tegen betaling te zien slapen. Ruim acht maanden nadat hij voor het eerst in bed was gekropen werd Dirk wakker. Toen kwam de waarheid aan het licht: de Slapende Boer en zijn zus hadden iedereen voor de gek gehouden.
Eendenkooi Van der Marck
Tussen Stolwijk en Haastrecht, bij de Bilwijkerweg en de Schenkelkade, ligt de eendenkooi van Van der Marck, ook wel de Stolkse of Vlistse kooi genoemd.
